Ik heet Silme Nacih, ik ben psychologe. Ik werk in het centrum voor familieplanning Femmes Prévoyantes Socialistes (FPS) in Luik. Ik werk vooral rond het onderwerp vrouwelijke genitale verminking.

Het centrum FPS toont interesse voor de problematiek…

Ons centrum heeft veel geïnvesteerd in de toegang tot reproductieve en seksuele gezondheid voor vrouwen. We hebben een eigen medische dienst kunnen ontwikkelen, waar vooral zwangere vrouwen afkomstig uit Afrika geholpen worden. Aan de hand van het contact met onze patiënten bieden wij sinds enkele jaren activiteiten aan in verband met vrouwelijke genitale verminking. Het onthaal is dé hoeksteen van het werk in het centrum: het is belangrijk de mogelijkheid te hebben om verwelkomd te worden, even te kunnen gaan zitten en vertellen, zonder een afspraak te moeten maken, gratis en in alle vertrouwen.

Het team werd gesensibiliseerd rond de problematiek en bij situaties waarin sprake is van VGV wordt men doorverwezen naar mij voor een opvolging.

Vandaag concentreert het project VGV zich rond verschillende werkpunten: onthaal van het betrokken publiek, specifieke consultaties (medisch, sociaal en juridisch), psychologische begeleiding, groepsactiviteiten en sensibilisering voor alle publiek, voor het betrokken publiek en voor professionelen. Ons centrum maakt deel uit van het Collectif Liégois contre les Mutilations Génitales Féminines (CL-MGF) en werkt ook samen met GAMS.

Patiënten komen ofwel op eigen initiatief naar het centrum, ofwel worden ze doorgestuurd door hun sociaal assistent of verpleger van het opvangcentrum, of van het OCMW. Ze komen naar het onthaal of maken een afspraak voor een medisch attest of een gynaecologisch en/of psychologisch probleem, veroorzaakt door de besnijdenis. Op deze manier komen ze meestal bij ons terecht.

Deze vrouwen hebben hun land, hun familie, hun vertrouwde omgeving achter zich gelaten met de bedoeling om of zichzelf, of hun kinderen te beschermen. Ze komen terecht in een onbekend land, waar men hen vraagt hun aanwezigheid op het Belgische grondgebied te rechtvaardigen. Soms moeten de vrouwen zich zorgen maken over hoe te voorzien in hun basisbehoeften, vooraleer ze hun diepgewortelde zorgen kunnen verwerken. Bijvoorbeeld: helpen om documenten, verstuurd door de verantwoordelijke overheid, te begrijpen, een crèche zoeken voor de kinderen, voedselhulp zoeken, enz.

In eerste instantie bied ik de vrouwen een onthaal aan, die erin bestaat de “VGV-situatie” te evalueren: bekijken wat de vrouwen juist nodig hebben, hoe het op emotioneel en fysiek vlak met hen gesteld is, of ze zich in een veilige situatie bevinden, en welke hun bron van inkomsten zijn.

Daarnaast werken we sinds kort ook samen met de dienst gynaecologie van het Regionaal Ziekenhuis Citadelle in Luik. Elke donderdagochtend is er een VGV-permanentie. Het doel is zo goed mogelijk in te spelen op de specifieke vraag van de besneden vrouwen.

De personen die ontvangen worden aan het onthaal, in het centrum of in het ziekenhuis kunnen ondersteund worden door het disciplinair team van het centrum of doorgestuurd worden naar een externe dienst voor psychologische consultaties. Ze kunnen zich ook inschrijven voor onze praatgroep of deelnemen aan de thematische ontmoetingen.

Ontstaan van de workshop « voorbereiding op de bevalling ».

Veel zwangere vrouwen komen naar ons centrum. Tijdens de zwangerschapsconsultaties van Dr Kaluanga hebben we gemerkt dat de vrouwen geen toegang hadden tot informatiesessies die hen helpen zich voor te bereiden op de zwangerschap of de bevalling.

De zwangerschap vormt een speciale periode die heel wat veranderingen teweegbrengt: op fysiek en emotioneel vlak, maar ook binnen de familie. VGV vormt een inbreuk op de lichamelijke en emotionele integriteit, en de manier waarop de vrouwen situaties beleven wordt hierdoor gekleurd. Ook de migratiesituatie brengt heel wat met zich mee: het isolement waarin de vrouwen vaak leven zorgt ervoor dat ze, zowel op sociaal als op familiaal vlak, vervreemden van de cultuur.

 De vrouwen stellen ons allerhande vragen: in verband met de epidurale, scheuren tijdens de bevalling, de hechting na de bevalling, de opvoeding van een kind in een migratiecontext, het overdragen van de tradities. Deze vragen komen telkens terug, of het nu om een eerste kind gaat of om een eerste bevalling in Europa.

 Wij maken gebruik  van deze momenten om aan sensibilisatie te doen, door thematische ontmoeting te organiseren omtrent de zwangerschap, de bevalling en het postpartum. Het lijkt ons goed om deze vrouwen, die vaak geïsoleerd zijn en geen moeder naast zich hebben, een plaats aan te bieden waar ze andere vrouwen kunnen ontmoeten, en waar ze onder elkaar ervaringen kunnen uitwisselen. Zo kunnen ze elkaar bijvoorbeeld geruststellen: “ik weet het, bij ons doen we dat niet maar hier gebeurd het zo. Voor jou is het de eerste keer dat je hier bevalt, maar ik heb het al eens meegemaakt.”

Hoe wordt er omgegaan met het verschil tussen besneden vrouwen en ander vrouwen?

Toen we de workshop voorbereidden, hebben we ons de vraag gesteld: maken we deze workshop toegankelijk voor alle vrouwen of enkel voor besneden vrouwen?

Uiteindelijk hebben we beslist om iedereen die ons centrum consulteert te laten deelnemen. We merken dat alle vrouwen die momenteel deelnemen aan de workshop afkomstig zijn uit Subsahara Afrika. Of ze nu besneden zijn of niet, alles gebeurd in een duidelijk kader en er is onderling respect.

Tijdens deze workshop werken wij (de twee vroedvrouwen en ikzelf) rond het beeld van de vrouw, hun angsten en hun vragen. Het is een ontmoeting tussen vrouwen, elke workshop is anders.

Een van de doelen die we nastreven tijdens deze activiteit is de verkeerde ideeën die de vrouwen soms hebben af te bouwen. In die zin is het goed om de activiteit met verschillende personen te leiden. Zo kunnen we concrete medische informatie aanbrengen en beetje bij beetje hun ideeën verduidelijken. Het is erg nuttig om te werken met een schema van het lichaam, om aan te tonen waar de baby in de baarmoeder ligt, enz. We beschikken ook over een pop met verschillende vulva, die omgewisseld kunnen worden (van een intacte vulva tot een geïnfibuleerde vulva). Zo kunnen de vrouwen het zowel intacte als besneden vulva zien. Tijdens de laatste workshop bijvoorbeeld, begreep één van de deelneemsters niet goed wat het verschil was tussen een besnijdenis en een episiotomie. Met behulp van de pop hebben we het verschil tussen de twee kunnen uitleggen.

Zowel de professionelen als de deelneemsters dragen bij tot de workshop: de zwangere vrouwen vertellen over hun zwangerschap, hun ervaringen en hun gedachten. Zo hadden we eens een vrouw die bang was om een epidurale te krijgen. Een andere vrouw, die afkomstig was uit dezelfde regio, heeft haar uitgelegd: “de epidurale is niet gevaarlijk. De ziekenhuizen hier zijn niet dezelfde als bij ons. Als je voor een epidurale kiest, zal de hekserij je kind hier niets kunnen aandoen.

Hoe is de reactie van de deelneemsters?

Momenteel is dit eerder positief. Hoewel er geen onmiddellijke reactie is na het atelier, komt dit toch naar boven tijdens individuele gesprekken of bij het onthaal in het centrum.

Een vervolg voor dit project?

Voor deze ontmoetingen rond zwangerschap, bevalling en postpartum inspireerden we ons op de workshops van GAMS. Wij hebben deze aangepast aan onze structuur en onze praktijk. Zowel het project als de samenwerking met het Regionaal Ziekenhuis zijn nieuw, maar de synergie is veelbelovend.

Het hoofddoel van het project is om vrouwen te blijven ontvangen, hen te informeren, een luisterend oor te bieden en een plaats te zijn waar ze terecht kunnen. Wij hopen hen opnieuw hoop te kunnen geven, als vrouw, moeder, en dochter. Wij willen hen opnieuw macht geven als vrouw in hun leven.