AWSA-Be (Arab Women’s Solidarity Association Belgium) is een vereniging die zich inzet voor vrouwen afkomstig uit de Arabische wereld. De vzw werd opgericht in 2006 en is een groep mannen en vrouwen van Arabische, Belgische of andere origine. De GS-VGV ontmoette de twee werkneemsters van AWSA-Be: Alicia Arbid, coördinatrice, en Mariem Sarsari, projectverantwoordelijke.
Kunnen jullie wat uitleg geven over AWSA-Be? Wat zijn de belangrijkste activiteiten?
“AWSA-Be bestaat bijna 10 jaar. De vereniging werd opgericht door vrijwillig(st)ers met de bedoeling een ander beeld te tonen van vrouwen afkomstig uit de Arabische wereld, en dit in een gemoedelijk kader. Arabische vrouwen zijn geen slachtoffers, ze worden niet thuis opgesloten, ze nemen ook zaken in handen, ze hebben iets te zeggen. We startten deze vereniging met de bedoeling iets nieuws te bieden aan het publiek afkomstig uit de Arabische wereld. Vanaf het begin legden we de nadruk op het feministisch, niet-confessioneel en gemengd karakter van de vereniging. We organiseerden culturele activiteiten, zoals het koor, de bibliotheek, discussies over feministes uit de Arabische wereld, … We zetten Arabische activistes en schrijfsters op de voorgrond. Vandaag bestaat deze socio-culturele basis nog steeds. We organiseren allerhande activiteiten, zoals ‘Vrouwen op café’, waarbij we Brusselse cafés bezoeken waar gewoonlijk vooral mannen over de vloer komen. Onze groep is gemengd, maar bestaat grotendeels uit vrouwen.”
Onlangs produceerde AWSA-Be een toneelstuk, ‘Quand Fatima se fait appeler Sophie’. Het is een monoloog waarin verschillende thema’s aan bod komen: lichaam, seksualiteit, migrantenvrouwen, eer, … Het toneelstuk werd vertaald naar het Nederlands en we hopen het in de nabije toekomst in Vlaanderen te kunnen spelen. AWSA-Be organiseert ook debatten rond films van Arabische regisseuses, besprekingen en workshops rond verschillende thema’s gelieerd aan vrouwenrechten, seksualiteit, Arabische culturen, …
Jullie organiseren veel verschillende activiteiten! Tot welk publiek richten deze activiteiten zich voornamelijk?
“Ons publiek bestaat grotendeels uit personen afkomstig uit de Arabische wereld van de eerste, tweede en derde generatie. Afhankelijk van de activiteit bereiken we een ander publiek. Mensen die het Frans goed beheersen, nemen bijvoorbeeld deel aan literaire besprekingen. Anderen, die misschien niet goed Frans verstaan, hebben eerder nood aan ondersteuning. Daarnaast hebben we ook een ‘Belgisch publiek’, dat bestaat uit mensen die geïnteresseerd zijn in de Arabische cultuur. We willen hen sensibiliseren om een betere kennis van de Arabische wereld te stimuleren en om racisme tegen te gaan.”
AWSA-Be werd in het verleden steeds gedreven door vrijwillige activistes, maar tegenwoordig heeft de vereniging ook twee werkneemsters in dienst. De vereniging biedt nu verschillende soorten activiteiten aan en doet steeds meer aan lobbying en permanente vorming. AWSA-Be legt contacten met het ganse publiek uit de Arabische wereld via samenwerkingen met verschillende verenigingen die actief zijn op het terrein, zoals organisaties die Franse lessen of alfabetiseringscursussen aanbieden. We zijn vooral actief in Brussel maar we organiseren ook activiteiten in Wallonië en Vlaanderen, en soms zelfs in Arabische landen.
“Er werd ons al gevraagd wanneer we een antenne van AWSA België zouden openen in andere steden… Dit raakt ons, maar momenteel is dit niet mogelijk omdat we slechts twee personen in dienst hebben. Toch slagen we erin ook buiten het Brussels kader te treden en andere organisaties te ontmoeten, zowel in Europa als in de Arabische wereld. Dit is mogelijk dankzij onze aanwezigheid in verschillende netwerken zoals ESPER, European Network of Migrant Women, Fondation Anna Lindh of het Réseau Mariage et Migration.”
AWSA-Be ontwikkelt ook tools, meestal als resultaat van praatgroepen. Onlangs werkte de vereniging aan een project dat seropositieve personen de kans geeft hun levensverhaal te vertellen. AWSA-Be biedt ook cursussen Arabisch voor volwassenen aan. Deze cursussen zijn gebaseerd op de geschriften van progressieve filosofes uit de Arabische wereld. Op vraag van de ouders startte AWSA-Be ook cursussen Arabisch voor kinderen op, die los staan van een religieus kader.
Wat zijn de belangrijkste thema’s voor AWSA-Be?
“Ik denk dat geweld tegenover vrouwen het thema is dat het vaakst terugkomt in onze activiteiten. Aan de hand van onze activiteiten klagen wij het uitoefenen van geweld aan. Daarnaast werkt AWSA, meer in het algemeen, rond vrouwenrechten, seksuele en affectieve rechten, gender, stereotypen, … Ook verschillende vormen van vrijheid komen aan bod: keuzevrijheid, vrijheid om te scheiden, vrijheid van meningsuiting, … En vrouwenrechten, zowel in de Belgische wet als in de wetten van de Arabische landen. Het is soms moeilijk voor ons om onze prioriteiten te definiëren, want we werken rond verschillende zaken terzelfder tijd.”
AWSA-Be is een gemengde vereniging. Is diversiteit belangrijk voor jullie, hebben jullie ook niet-gemengde activiteiten?
“Ja, de vereniging is gemengd, maar we tellen toch iets meer vrouwen dan mannen. We proberen de deur steeds open te houden voor mannen. Trouwens, via onze lobbying en permanente vorming zijn we erin geslaagd een aantal nieuwe mannen aan te trekken. Deze diversiteit is belangrijk voor ons, het is zelfs één van onze doelstellingen. Toch organiseren we ook activiteiten in samenwerking met niet-gemengde verenigingen, zoals opvangcentra voor vrouwen. Onlangs werkten we rond het project ‘Mariage et migration’, waarbij we bekeken hoe we bepaalde onderwerpen kunnen bespreken met vrouwelijke, mannelijke of gemengde groepen. We stelden vast dat de mensen zich op een andere manier uitdrukten, andere onderwerpen aankaartten. Het gaat om seksualiteit, intimiteit en gender. Wat ook een belangrijke invloed heeft, is het feit of de personen in de groep elkaar kennen of niet. Dit bepaalt hoe goed mensen zich op hun gemak voelen bij het bespreken van bepaalde onderwerpen.”
Jullie vertelden dat jullie iets nieuws aanboden voor het publiek afkomstig uit de Arabische wereld. Wat is er, volgens jullie, speciaal aan de aanpak van AWSA-Be?
“We hebben altijd een positieve aanpak gehanteerd, we proberen de gebeurtenissen in de Arabische wereld te valoriseren en we proberen tot een uitwisseling te komen met de mensen en organisaties van daar. AWSA vindt dat het niet alleen aan ons, Europeanen, is om nieuwe zaken aan te brengen. Het is ook belangrijk te kijken wat de activisten en verenigingen in de Arabische wereld ons kunnen bieden, vooral op het gebied van werken binnen gemeenschappen.”
Om bij te dragen aan de waardering van de Arabische cultuur en literatuur, organiseert AWSA regelmatig literaire besprekingen met schrijvers, -/sters uit de Arabische wereld. Het gaat dan vooral om feministische literatuur. “De groep kiest een boek uit en om de twee maanden organiseren we een samenkomst om dit boek te bespreken. Het kan over verschillende onderwerpen gaan: kolonisatie, genderrelaties, geweld, … Onze volgende bespreking zal doorgaan op 24 september…”
“We organiseren ook literaire workshops voor mensen die een beperkte toegang hebben tot literatuur. De bedoeling is om progressieve denk(st)ers meer bekend te maken. Enerzijds stellen wij vast dat het publiek in België weinig kennis heeft over de Arabische cultuur, er bestaan veel clichébeelden. Anderzijds zien we dat ook de bevolking afkomstig uit de Arabische wereld, en dan vooral de tweede of de derde generatie, haar cultuur van origine niet kent en dat ook hier clichés doorgegeven worden. We willen teksten aanbrengen die moeilijk te vinden zijn in België, bijvoorbeeld teksten die seksualiteit bespreken. We brengen boeken mee naar België om onze bibliotheek aan te vullen. In onze bibliotheek vind je boeken in het Frans, Arabisch en Nederlands.”
AWSA-Be noemt zichzelf religieus onafhankelijk. Wat bedoelen jullie hiermee?
“Ja, hier werken wij veel rond. Mensen met racistische en islamofobe gedachten gebruiken soms de religieuze onafhankelijkheid om andere mensen en moslims te verwerpen. Zij instrumentaliseren de religieuze onafhankelijkheid. Daarom zet AWSA-Be ook in op sensibilisering omtrent de definitie hiervan. We willen aantonen dat dit een bruikbare tool is en we willen mensen herinneren aan het bestaan ervan in Arabische landen. Religieuze onafhankelijkheid is geen louter Westerse waarde… Het betekent respect, het betekent dat we buiten een religieus kader treden. Dit wil niet zeggen dat we opkomen tegen de religie. Het is waar dat we een woord gebruiken dat ook geïnstrumentaliseerd wordt, misschien zouden we een ander woorden kunnen zoeken… Maar voor de leden van AWSA-Be kan religieuze onafhankelijkheid een wapen zijn om te strijden tegen racisten en islamofoben. Voor AWSA-Be gaan religieuze onafhankelijkheid en feminisme hand in hand. Hiermee willen we de religies niet verloochenen maar willen we buiten het religieus kader treden, we willen het debat sturen in de richting van welzijn en gezondheid, bijvoorbeeld.”
“Door over religieuze onafhankelijkheid te spreken, tonen we ook aan dat er meer is in de Arabische wereld dan religie. De Arabische wereld is meer dan de Islam. Daarom treden we bij al onze activiteiten buiten de religie, we bieden bijvoorbeeld Arabische lessen en leesworkshops aan buiten een religieus kader.”
Hoe houden jullie, tijdens jullie activiteiten, rekening met de prioriteiten van deze vrouwen en van de feministes in België en in Arabische landen?
“De feministes zeggen tegen ons: “Bepaal niet in onze plaats wat onze prioriteiten zijn.” We moeten ze tot de strijd betrekken! In sommige landen, Marokko bijvoorbeeld, zien sommige feministes zichzelf als ‘moslimfeministes’. Dat is hun werkelijkheid en misschien is het in Marokko moeilijker om zich een religieus onafhankelijke feministe te noemen dan in België. We willen geen ruzie maken onderling. We moeten rekening houden met iedereen. Hier ligt ook het belang van netwerken. De samenwerking met andere organisaties en groepen maakt een intersectionele aanpak mogelijk en zet ons aan om rond andere, nieuwe onderwerpen te werken. Het zorgt er ook voor dat we onze eigen vooroordelen wegwerken.”
“Afhankelijk van de situatie en de ervaringen van migrantenvrouwen, hebben deze vrouwen andere prioriteiten. Dit is bijvoorbeeld verschillend bij vrouwen die via familiehereniging naar België kwamen dan bij asielzoeksters. Hoewel we alles onder de noemer ‘migratie’ verzamelen, is elke situatie anders. Het gaat niet om het vastleggen van prioriteiten. Het gaat erom personen te betrekken, hen in een actieve rol te plaatsen, hen te beschouwen als personen die iets bijbrengen aan de activiteiten en aan het debat. Soms bestaat er geen verband tussen de academische wereld of de NGO’s en de betrokken personen…”
“Wij volgen de actualiteit en de gebeurtenissen in de Arabische wereld op de voet. Zo blijven we steeds geïnformeerd over het recht van Libanese vrouwen om hun nationaliteit door te geven aan hun kinderen of over het stemrecht voor vrouwen in de gemeenteverkiezingen van Saoedi-Arabië. Dit laatste zou in december 2015 van kracht moeten worden… Mensen die hierin geïnteresseerd zijn, kunnen ons volgen via onze Facebookpagina en via onze nieuwsbrief…”
Wat het lobbywerk betreft, strijdt AWSA-Be bijvoorbeeld voor een verandering van de wet betreffende vrouwen die naar België komen in het kader van een familiehereniging en die het slachtoffer worden van partnergeweld. “We stellen vast dat de Belgische wetgeving rond familiehereniging strenger is geworden. Vandaag moet een koppel minstens 5 jaar samenleven om het verblijfsrecht te kunnen behouden. Vrouwen die het slachtoffer worden van partnergeweld kunnen hun echtgenoot dus niet verlaten, want ze lopen het risico om hun verblijfsrecht te verliezen…” Daarom informeert AWSA-Be vrouwen over hun rechten, onder andere aan de hand van een flyer.
Werken jullie ook rond vrouwelijke genitale verminking?
VGV wordt uitgevoerd in sommige Arabische landen. Zo kent Egypte een zeer hoog aantal infibulaties en komt de praktijk ook voor in andere landen zoals Irak en Yemen, zij het met een lagere prevalentie. AWSA-Be werkt niet specifiek rond VGV maar bespreekt de praktijk wel binnen workshops en aan de hand van tools. Dit gebeurt voornamelijk tijdens sessies rond seksualiteit en gezondheid.
“We strijden tegen vrouwenbesnijdenis en tegen alle andere vormen van gender- en eergerelateerd geweld. Maar wanneer er specifiek ingegaan moet worden op dit thema, doen we een beroep op gespecialiseerde organisaties.” Zo werd Fabienne Richard, directrice van GAMS vzw, uitgenodigd om over VGV te spreken in het kader van de conferentie ‘Sexualité sans tabou’.
“Er bestaan heel wat misverstanden rond vrouwenbesnijdenis. Zo vergelijkt men de praktijk vaak met mannenbesnijdenis. Hierdoor wordt de ernst van vrouwenbesnijdenis sterk geminimaliseerd. We horen dit zeggen op het terrein, soms zelfs door deskundige begeleid(st)ers. Maar de twee praktijken worden met heel andere bedoelingen uitgevoerd. Bij de vrouw wil men haar iets ontnemen, men wil haar seksualiteit controleren. Ook de gevolgen voor de gezondheid zijn verschillend. Wij willen niemand beoordelen, maar we mogen niet vergeten waarom meisjes besneden worden. We moeten niet langer over eer spreken, vrouwenbesnijdenis is verbonden aan eer. Men wil de eer van de familie beschermen en hiertoe moet er ingegrepen worden tussen de benen van meisjes. Dit is niet het geval bij mannen. We moeten hier aandachtig voor zijn.
We moeten ook argumenten aanbrengen die te maken hebben met gezondheid, we moeten aantonen waarom VGV zo gevaarlijk is voor de gezondheid en het welzijn van vrouwen. GAMS is één van de organisaties die dergelijke activiteiten opzet.”
Voelt jullie publiek zich betrokken tot deze praktijk?
“Niet iedereen wordt hier persoonlijk mee geconfronteerd, maar dit wil niet zeggen dat ze niet weten wat de praktijk inhoudt en dat ze er niet door geraakt worden. Sommigen zeggen: “In Marokko bestaat het niet echt… maar ik heb al gehoord dat het in Egypte gebeurt.” Ook personen die niet direct betrokken zijn, kunnen zich geraakt voelen door de praktijk en willen hier soms over spreken.”
Meer informatie over AWSA-Be: